Kredi borcu olan emeklileri ilgilendiren karar Yargıtay’dan geldi. Yüksek mahkeme, emekli maaşı için ‘yaşam hakkı’ dedi. Buna göre emeklilerden alınan paraların dava yolu ile iadesi için yol açıldı.

Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre, emeklilerin gelir, aylık ve ödenekleri bankalar tarafından muvafakat alınmadan haciz edilemiyor, bloke konulamıyor. Hacizi yasaklanan gelir, aylık, ödeneğin haczine ilişkin talebin icra müdürünce reddedilmesi gerekiyor. Yüksek yargı, “yaşam hakkı” olarak değerlendirdiği emekli aylığında bankaların bloke, kesinti yapma hakkı olmadığı yönünde karar verdiğini açıkladı.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası Kanunu’nun 93. Maddesi; “Sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu Kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez” hükmünden oluşuyor.

Böylece emekli, dul, yetim aylıkları nafaka borcu dışında haczedilemiyor. Emekli olunan sigorta koluna göre bir ayırım bulunmuyor. Haciz için emekli olan kişinin onayı gerekiyor. Ancak, haciz uygulamasında emeklinin adına kayıtlı aracı, evi, arazisi varsa icra gelebiliyor.

Farklı borçlar nedeniyle emekli aylık hesaplarına icra müdürlüklerince bloke konulması ya da doğrudan banka hesabından kesinti yapılması söz konusu alabiliyor. Bazı bankalar kredi sözleşmesi imzalatarak emekli aylığını teminat gösterip belirli miktar kredi kullandırabiliyor.

Kredi ödemesinde sorun yaşanması halinde banka emekli hesabına yatan paradan kesintiye neden oluyor. Hukuka aykırı bir şekilde yapılan bu kesintiler için dava yoluyla iade sağlanabilir. Yapılan kesintiler istirdat davası (geri isteme) açılarak (bir yıllık hak düşürücü süreye tabi) geri alınabilir.

Kesintilerin durdurulması için dava açılırken ihtiyati tedbir talep edilir. Menfi tespit talebinin de dava dilekçesinde belirtilmesi gerekiyor. Menfi tespit talebinin kabul edilmesiyle banka hesabındaki kesinti kalkar. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun verdiği kararlarda da, menfi tespit ve istirdat davalarıyla tahsil edilen tutarın iadesi sağlanabildiği gibi, emekli aylığından kesinti de durdurulur.

Mevcut uygulamada emekli aylıklarına nafaka, SGK prim alacakları nedeniyle haciz konulabiliyor. Kanunun 88. Maddesine göre SGK’nın emekliden prim, sosyal güvenlik destek primi gibi alacakları varsa emekli aylığı üzerinden haczedilebiliyor. Fakat haczedilecek aylık miktarı emekli aylığının dörtte birini geçemiyor.

Emekli vatandaşlar aylıklarındaki kesinti, banka blokesinin kaldırılması için Tüketici Hakem Heyetlerine de başvurma hakkına sahip bulunuyor. Aylığa haciz uygulanamamakla birlikte emeklinin üzerine kayıtlı araç, ev, arazi varsa bunlar icra edilebilir.

Yüksek yargı, net asgari ücretin altında kalan emekli aylığından nafaka dışında prim borcu için kesinti yapılmasını kanuna aykırı buldu. Emekli aylığının dörtte biri oranında nafakayla birlikte prim kesintisi yapılması üzerine açılan davada yerel mahkeme vatandaşın haklı olduğunu belirledi.

Yargıtay da, emekli aylığı ile kişilere yaşamlarını sürdürmeleri için güvence sağlandığına, kişinin yaşam hakkı olduğuna, bundan vazgeçilemeyeceğine dikkat çekerek kararı doğruladı.

EDİTÖR: MELTEM TİRYAKİ